‘Oku malie e laukonga hono ‘analaiso’i ‘e he Palemia Dr Rev. Pohiva Tu’i’onetoa ‘a e manifesto ‘a e PAK. ‘Oku ne fakatatau hono pule’i ‘o Tonga ki he ika. Ko e pule’anga mo e paati ‘a e ‘ulu mo e sino, pea ko e kakai leva ‘a e hiku. Ko e hiku, ‘i he lau ‘a e Palemia, ‘oku ne pule’i (control) e ‘ulu mo e sino, pea ne tataki atu e halafononga (direction). Na’e pehee ‘e he Palemia “ko e fakakaukau ‘o e ika ‘oku ne fakatahataha’i (unifies) e ‘ulu, sino mo e hiku ke teke’i e ngaue kimu’a. Kuo fakamo’oni’i ‘i hono ngaue’i e fakakaukau ko eni, ‘e hiki kita ‘e he kakai ‘o ka te tuku kinautolu ki hoto mafu”.
‘I he ika, tangata mo e monumanu, ko e fakakaukau, pule, palani, mo e faitu’utu’uni ko e ngaahi fatongia ia e ‘atamai ‘oku fakahoko he ‘uto. Ko e ‘uto e ika ‘oku tu’u ia he ‘ulu, ‘o ‘ikai ko e hiku ‘o hangee ko e ‘analaiso ‘a e Palemia. ‘O ka fie afe e ika ki hema, ‘e tala he ‘uto ki he ‘ulu ke male’ei ki hema. Ka fie afe ki mata’u pea ‘e male’ei e ‘ulu ki mata’u. Ko e ngaue pe ‘a e hiku ‘oku fai ko e taavilivili pe (propel) ke teke’i e ika ki mu’a. ‘I he taimi ‘oku fie lele oma ai e ika ‘oku faka’ilonga (signal) mai e ‘uto (pule’anga) ki he hiku (kakai) ke taavilivili ke vavevave mo malohi, kae si’i ngaue mate pe ‘a e hiku ke fai e tu’utu’uni ‘a e ‘ulu. Pea ko e lahi ange kai ‘a e ika, ko e feti lenelena ange ia ‘a e fo’i sino (paati), pea ko e ngaue lahi aipe e hiku ke teke’i e mamafa e fu’u fo’i kete e ika ki mu’a.
Na’a ‘oku ‘i ai pe koaa ha ika kuo tu’u e ‘uto ia he hiku, ke pehee ai ‘e he Palemia ‘oku pule’i ‘e he hiku e ‘ulu mo e sino.
Ko e ‘analaiso totonu ki he ika, ‘oku talanoa ki ai e manifesto ‘a e PAK, ‘oku ‘uhinga ia ko e ngaue popula pe ‘a e hiku (kakai) ke teke e ‘ulu mo e sino ki he feitu’u (direction) ‘oku tu’utu’uni ‘e he ‘ulu (pule’anga) ke ‘alu ki ai. ‘I he fakakaukau ko e ngutu ko e konga e ‘ulu (pule’anga), ka lahilahi e kai ‘a e ika ‘e feti lenelena e kete (paati). Pea ko e tukuange mai pe ‘ene fakaveve ‘e taataapate e hiku (kakai) hono ha’aha’a!
‘Oku ‘ikai mahino pe ko e fakamatala fakapoto pe ‘a e Palemia ki he ki’i ika, pe ko e lohiaki’i ‘e he CCP ‘i he’enau ki’i polokalama ako na’a nau folau ai ki Siaina. Ko e me’a pe ‘oku mahino ko e fo’i fakamatala ke ‘ata lelei ki he sio pea melie ki he fanongo ka ko e fo’i mio’i mata’aa’aa.
‘I he taumu’a ke pule’i (gain control) e kakai mo ha fonua, na’e fatu ‘e he CCP ‘enau ngaahi sisitemi tau (warfare systems) ki he’enau ngaue. Pea hangee ko e fakatalanoa ‘o e “Konga 2” ‘o e tohi ni, ko hono fakatu’utamaki e sisitemi ta ko eni he ‘oku moulu pe ‘ene nga’unu holo (silent movement) pea molu pe founga mo e naunau ‘oku ngaue’aki (soft power). ‘Oku ‘ikai faka’aonga’i e founga mo e naunau tau angamaheni, ke vaatau mo fakatokanga’i ngofua. Ka ko e makehe ‘o e sisitemi tau ko eni he ko e sisitemi ia ‘oku ‘ikai fakamakatu’unga ha molale.
Ko e ngaahi sisitemi ni kuo/’oku ngaue’aki ta’u lahi ia ‘e he CCP ‘i he ngaahi fonua hangee ko ‘Amelika, Nu’usila mo ‘Aositelelia. Ko e sisitemi ‘e ni’ihi kuo ki’i fuoloa ‘ene ‘asi mai ‘i Tonga, pea.’oku nau natula pehe ni.
1. Sisitemi tau fakapolitikale (political warfare system)
Ko e sisitemi tau eni ‘oku lahi taha hono ngaue’aki ‘e he CCP ‘i ‘Amelika, ka ‘oku mahino he ngaahi me’a ‘oku haa mai mei Tonga kimui ni ‘oku ‘alu pe taimi mo ‘ene ‘asi lahi ai.
‘I he pule’anga ‘o Obama na’e lahi ai hono fakaafe’i ‘e he CCP e kau fakafofonga falealea (politicians) ki Siaina, ‘o totongi’i pa’anga kae fakahuuhuu atu ‘enau ngaahi fakakaukau kenau foki ‘o fakahoko ‘i he pule’anga ‘Amelika. Toki hu mai ‘a Trump ‘o ‘ilo, pea na vaatamaki aipe mo e CCP ‘o a’u ki he ‘aho ni.
‘I Tonga na’e fakaafe’i ‘e he CCP ia e PAK he 2019 kenau folau ange he polokalama ako. Na’a nau ako’i ai e Palemia lolotonga ki he fo’i ‘analaiso e ika ke ha’u mo ia ‘o fakahoko ‘aki ‘ene polokalama tanu hala ke kiua ‘aki e kolona.
Ko e fo’i tauhele na’e set up ke fakamo’ua’i (debt trap) e fonua ki Siaina…malie ee. Ko e faka’amu ‘a Siaina ke noo e fonua ki ha tu’unga ‘oku ‘ikai ke ne toe lava ‘o totongi fakafoki ‘ene noo, ka ne toki ala atu leva ki he ma’u’anga pa’anga lahi taha ‘a e fonua ‘o pule’i, kae tautautefito ki he’ene koloa fakanatula.
2. Sisitemi tau tukufakaholo (culture warfare system)
‘I he ngaahi ta’u mai ko’ee na’e matavalea ‘a ‘Amelika kae fakatau kotoa ‘e he CCP ‘a e ngaahi fale fa’u faiva (production houses) mo e ngaahi fale faiva (theatres) ‘o Hollywood. ‘Oku nau pule’i leva e ngaahi me’a (materials) mo e fakakaukau ke haa he faiva. Hangee ko eni:
– kuopau ke ‘ata lelei ‘a Siaina kae ‘ata kovi ‘a ‘Amelika he ngaahi faiva ‘oku fa’u;
– kuopau ke ‘oange ha ngaahi characters Siaina he fo’i faiva kotoa pe etc.
Kuo ngaohi ‘e Siaina ‘etau ta’ovala, teunga fakatonga mo e tapa’ingatu ‘o fakatau ma’ama’a mai kia tautolu. Na’e kamata mai, na’e ngaohi pe ‘o vaofi ‘aupito pe mo ‘etau sipinga tukufakaholo, ka ‘oku ‘alu pe e taimi kuonau filifilio’i e ngaahi peeteni mo e lanu ‘o mama’o fau mei he’etau angamaheni. Kuo fu’u manakoa e ngaahi koloa ia ‘a e Siaina mo ma’ama’a, ki he tu’unga ‘oku lahi ange hono faka’aonga’i ‘i he ngaahi katoanga faiva ‘i he’etau ngaahi koloa fakatonga totonu. ‘I he’etau fakakaukau ko e teunga fakatonga, ka ko hono mo’oni ko e teunga fakasiaina.
‘E a’u ki ha taimi tenau ngaahi ‘etau koloa tukufakaholo ‘i he tisaini fakasiaina katau kei tala ko e koloa fakatonga.
3. Sisitemi tau fakaako (Academic warfare system)
Ko e sisitemi eni ‘oku ngaue’aki lahi ‘e he CCP ‘i ‘Amelika. ‘Oku fakapa’anga ‘e he CCP e ngaahi ‘univesiti ma’olunga taha, pea ‘omai ki ai ‘enau kau ako saienisi mo fakatotolo lelei taha mei Siaina kenau ako ai. Pea totongi’i e kau taki polokalama (head of department) ke fetuku ange ngaahi ola ‘enau fakatotolo (research) ‘o fakafou he ngaahi polokalama fengaue’aki faka’univesiti mo Siaina. ‘Oku mio’i si’i leva e ngaahi tekinolosia mo e ‘ilo ko ia ‘o lesisita ko e me’a ‘a Siaina.
Na’e toki ‘ilo hake ‘e he pule’anga ‘Amelika kimui ni mai, na’e hoko e ngaahi me’a pehe ni ‘i he ‘Univesiti Harvard mo Yale. Ko e laungeau miliona na’e totongi ‘e he CCP ki he ongo univesiti ni. Na’e mo’ua fakalao heni e sea e department e Chemistry mo e Chemical Biology ‘o Harvard, ko e tangata saienisi ma’olunga. Toki ‘ilo he pule’anga ‘Amelika na’e contract ia mo e Wuhan University of Technology. Ko Wuhan ko e vahe fonua ia ‘i Siaina na’e mafola mai mei ai e Covid-19, na’e demand ‘e ‘Aositelelia mo Kanata ki he WHO ke fakatotolo’i.
‘Oku toe fakapa’anga foki ‘e he CCP ia e ngaahi ‘apiako ‘i ‘Amelika ke ako’i ai ‘a e version hisitolia ‘o Siaina ‘oku nau ‘ata lelei ai, pea ako’i ai mo e ngaahi fakakaukau pe tui ‘oku nau loto ke fakanofonofo he ‘atamai e kakai.
Kuo offer he CCP e ngaahi scholarships ako ki Tonga. Ko e taumu’a ke ako’i kia tautolu Tonga ‘a e ngaahi tui mo e fakakaukau ‘a e CCP, pea faka’ata lelei’i kinautolu ke pehee ‘oku nau tokoni ki he ngaahi fonua langalanga hake. Ka ko hono mo’oni ko e fanga ki’i matapa faingofua kenau hu mai ai ki he Pasifiki.
4. Sisitemi tau fakapisinisi/fakapa’anga (business/finance warfare business)
Ko e sisitemi eni na’e fatu ke pule’i ‘aki ‘e Siaina e pisinisi ‘i mamani.
Na’e fakaafe’i ‘e he CCP e kau pisinisi lalahi he ngaahi fonua hau, ‘o tokoni’i fakapa’anga kinautolu, kenau set up ha ngaahi pisinisi lalahi honau ngaahi fonua kae ngaahi faka’angataha (mass produce) atu e koloa mei Siaina.
Toki hahaka hake ‘a Pilitania, Kanata, ‘Aositelelia, ‘Amelika mo ‘Iulope ‘o fakatokanga’i he mafola mai e covid-19, kuo maau ‘a e CCP ia ke source e masks ‘a mamani kotoa mei he’enau ngaahi pisini ‘i ‘Amelika mo Siaina.
Pea ‘i he launga atu ‘a ‘Aositelelia mo Kanata ki he World Health Organisation (WHO) ke fakatotolo’i ‘a Siaina, kuo fakamanamana mai ‘a Siaina ia te ne ta’ofi ‘e ia hono toe ‘omai ‘enau kau ako ki ‘Aositelelia. Ko hono fakahonge’i fakapa’anga ia ‘o ‘Aositelelia he ‘oku laumiliona lahi na’a ‘oku hu mei Siaina he totongi ako e fanau ako Siaina.
Na’e alea leva ‘a Pilitania, ‘Aositelelia, ‘Amelika mo ‘Iulope ke fakapolioo’i e ‘ekonomika ‘a Siaina, ‘aki hono to’o (pull out) ‘enau ngaahi business productions mei Siaina kae feinga’i ke fakamovete’i, ke source mai e ngaahi koloa tatau he totongi tatau mei Cambodia, Mexico, Vietnam mo ‘Initia.
Pea neongo ‘a e fakaloloma e too ‘a e mahaki covid-19 ‘i mamani, ka ‘okapau na’e ‘ikai hoko ia ‘e kei munoa pe ngaahi fonua hau, ‘o ‘ikai fakatokanga’i e moulu holo ‘a e CCP mo ‘ene ngaahi founga.
‘I Tonga, ‘oku uiui’i e he CCP e kau pisinisi ‘o fakahuuhuu atu e ngaahi fakakaukau fakapisinisi kenau poupou’i ‘aki ‘a e ngaahi nga’unu ‘a e CCP ‘i Tonga.
‘Oku fakafaingofua’i ‘e he CCP ia ki he pule’anga Tonga e me’a ko e noo, ko hono faka’ai’ai ke noo e lahi taha. Ka tau sio ki he poloseki tanuhala mo e langa fale ‘a e PAK, ko e me’angaue tanuhala mo e naunau langa ko e fakamole lahi. ‘Oku hu’u ki fe pa’anga he fakamole ko ia? ‘Oku ‘alu e konga lahi e pa’anga ki Siaina ke hu mai ‘aki e me’angaue tanuhala mo e naunau langa.
Ko hai leva ‘oku penefiti lahi? Ko e CCP pe mo e PAK ‘oku nge’enge’e ai hona fo’i kete. Ka ko hai ‘oku ne fua hono taa fakafoki? Ko e kakai totongi tukuhau e ki’i fonua na’e tuku ki Langi mo honau hako.
‘Ikai ko e ‘analaiso totonu ia e ki’i ika ‘oku feinga e Palemia ke fakahee’i ‘aki hotau ‘atamai? Ko e ngutu e ika ‘oku tu’u he ‘ulu (pule’anga) ‘o kai e melie kotoa he fonua, ke nge’enge’e ai e kete ‘oku tu’u he sino (paati PAK) kae ngaue popula e hiku (kakai) ke teke e ‘ulu mo e sino. Pea ko e fakaveve ‘e tukuange mai mei he sino (paati PAK), ‘e hu’u hono ha’aha’a ki mui ‘o taataa pate ai e hiku (kakai) hono ha’aha’a..
Toki hoko atu…
