We would not be Tongans if we did not sympathise with a family member, church member, neighbour or family member who got himself into trouble with law.
‘Oku fakanatula pe ia kia tautolu ketau faka’ofa’ia he maheni, famili mo e kaungame’a ‘oku fihia he lao. Ko e toto ia mo e Tonga ‘e ‘ikai lava ia ‘o vete. Ka he’ikai to’o mai ia ko ha me’a ke ne tatapuni e matapa talanoa ki ha lelei pe kovi hotau pule’anga.
Kuo lea e vale mo e poto he case ko eni…why is there so much public interest in this case?
Whilst the focus is on the Lavulavu couple, ko e issues surrounding this case is far bigger than them.
Pea ‘oku fu’u ta’efklotu ia ketau kuikui mo longo he ngaahi mo’oni’i me’a ‘oku ne fakamala’ia’i e fonua. Ko e anga maalualoi ia kuo ‘osi hono kuonga.
Ko e ta’u eni e fiha mo hono toloi mai e case ko eni, pea siva ‘etau ‘amanaki ‘e toe ma’u e fakamaau totonu hotau ki’i fonua. ‘Oku ‘ikai ko ha ki’i me’a si’isi’i ia ke longo’i.
Ko e longoa’a ‘oku tau fanongo ki ai he ‘aho ni ko e release ia e kakai e frustrations na’a nau kukuta mai he taimi loloa. He lolotonga e pending ‘ena hopo ‘oku na kei fakafahufahu mo lailaione holo pe he loto pule’anga.
Pea kehe ange mei he ngaahi fakamo’oni he Wikipedia ki he ngaahi hia ‘i Amelika, ‘oku kei tutui holo pe ‘a Lavulavu ia he tafa’aki e PM.
Kuo tau fanongo ki he’ene enisinia’i e pule’anga lolotonga ke totongi ‘aki e ki’i konga ‘api hono foha.
Kuo tau siomata he vahevahe fklaione e konituleki tanuhala ‘a e pule’anga ‘o ma’u ai ‘ene konituleki.
Pea tau fanongo he’ene kaakaa’i ‘a Sione Tui ‘i hono fu’u maka.
Katau sio loloto ki hona ‘ulungaanga he case ko eni kuo na ngaue popula ai, mo hona na ulungaanga he taimi ki mui ni, ko e classic example ia e ngaahi ‘ulungaanga siokita mo ta’etopono ‘oku fiema’u ke fakama’a he pule’anga kae manava e fonua.
‘Oku fakaanga ‘a e tokolahi ke ‘oua tetau fakamaau, tokua he ‘oku “fehalaaki” e taha kotoa. Ko e mo’oni atu e lau ‘oku tau toonounou kotoa he ‘ao e ‘Otua. However ko e natula e faihia e ongo Lavulavu na’a na ‘osi prove mai na’e ‘ikai ko ha “fehalaaki”.
Ko e toutou fa’u lisi loi he fo’i semester ‘e 6 he ta’u ‘3 ‘oku ne talamai na’a na fai he ‘ilo’ilo pau mo e intend ke kaakaa’i e system.
Ko effort ke fatu e foi list loi he semester kotoa ko e ngaue lahi hono collect mo collate e information. Ko e pehee ko e fehalaaki kapau na’e tu’o taha pe pea fakatokanga’i pea tuku leva, pea tetau meimei tui ko e foi fehalaaki. So let’s drop this “mistake” bull kapisi mo e fakaoli.
‘Oku pehee ‘e he tokolahi ko Lavu pe ‘oku hia ko Akosita ia na’e innocent pe. Ka tau ka vakai ki he natula hono faka’aonga’i e silini. Ko Akosita na’e alu o create e ngaahi accounts he pangikee pea toho mei he o mono ki hee, pea toe toho mei ai o fkhu ki hee…for three years. Ko fe innocence ai?
Ko ‘etau talanoa eni he pa’anga naa na kaihaasi na’e totonu ke benefit ai e fanau ako meimei 900. Kuo motu atu e kaha’u ha fa’ahinga e fanau ni, na’e tonu kenau benefit mei he funds ko eni. Ko fe leva e langafonua ‘oku malanga’i he faifekau PM?
Neongo kuo tau ongo’i e ki’i manava ko eni ka ‘oku hulu’i mai ‘e he case a e ongo Lavulavu ‘a e vaivai e system ke ma’u e fakamaau totonu in a timely manner pea mo e vaivai fktaki he fonua.
Kae talu hono ‘omai e verdict ki he minisitaa MOI ‘oku halaia ‘oku kei kaivi pe PM ia hono ‘aofi holo ‘ene minisitaa. Pea lolotonga ‘oku fakaongoongo atu e kakai ki ha press release kuo toitoi ia.
On top he pa’anga na’e kaiha’asi he ongo Lavulavu mei he fonua na’e toe fkmole lahi e pule’anga hono ‘atita’i, fakatotolo’i mo fakamaau’i ‘ena case.
Tau faka’anaua ki ha ‘aho ‘e ako ai e kau taki e pule’anga mei he fakamaau ko Cooper…decisive, looks at every detail, a good judge of character and refuse to let his emotions get in the way of his decisions.
Contributor: Michelle Halapio Pome’e
